Lộ Vòng Cung chính là vành đai phòng thủ mà đế quốc Mỹ và chính quyền Sài Gòn cố giữ để bảo đảm an toàn thành phố Cần Thơ, bảo vệ cơ quan đầu não vùng IV chiến thuật và tiểu khu Phong Dinh. Trên tuyến lộ này, địch đã đóng trên 100 đồn bót và sử dụng không quân, pháo binh, kể cả máy bay ném bom B57, ngày đêm đánh ác liệt. Ngoài ra, địch còn rải chất độc hóa học làm trơ trụi cây lá, để tiến hành thực hiện “Vùng Lộ Trắng”.

Nhận rõ vị trí trọng yếu của tuyến lộ Vòng Cung, Quân khu 9 và Tỉnh ủy Cần Thơ (nay là Thành ủy Cần Thơ) cũng chọn nơi đây để tập kết lực lượng, làm bàn đạp tiến công vào thành phố Cần Thơ và các mục tiêu quân sự trọng yếu khác của đế quốc Mỹ và chính quyền Sài Gòn, như: Bộ Tư lệnh Quân đoàn 4 - vùng IV chiến thuật, Sân bay Trà Nóc, Sân bay Lộ Tẻ, Căn cứ Hải quân… Do vậy, địa bàn Cần Thơ nói chung, Lộ Vòng Cung nói riêng luôn diễn ra nóng bỏng, ác liệt suốt hai cuộc kháng chiến, đặc biệt là thời kỳ đế quốc Mỹ xâm lược.

Những tháng sau đó, địch tập trung thủy, lục, không quân liên tiếp dội bom B52, đưa Sư đoàn 9 bộ binh Mỹ đánh phản kích, đưa tàu chiến “hàn” sông Cần Thơ đoạn từ Cái Răng, Vàm Xáng, Phong Điền đến Cầu Nhiếm, với quyết tâm đẩy lực lượng vũ trang ta ra xa Vòng Cung. Vòng Cung trở thành nơi tranh chấp quyết liệt giữa ta và địch.

Theo chỉ đạo chung của Trung ương Cục và Bộ Tư lệnh Miền, cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân năm 1968 ở Cần Thơ diễn ra trong 3 đợt. Chỉ trong 3 đợt tổng tiến công và nổi dậy lực lượng chủ lực Quân khu 9, bộ đội địa phương thành phố Cần Thơ, lực lượng dân quân du kích các xã Lộ Vòng Cung đã diệt trên 2.000 quân địch, đánh và làm tiêu hao, tiêu diệt trên 10 tiểu đoàn, làm bị thương trên 1.140 quân địch, ta phá hủy 180 máy bay, bắn cháy 18 xe M113 và 100 xe quân sự khác, bắn chìm 12 tàu, đánh sập 4 cầu sắt, làm đứt nhiều đoạn giao thông quan trọng…

Nằm trong chuỗi sự kiện hướng tới kỷ niệm 50 năm Tổng tiến công và nổi dậy Xuân Mậu Thân 1968 (1968 - 2018), Hội thảo khoa học “Lộ Vòng Cung Cần Thơ – Vành đai lửa” được Thành ủy Cần Thơ phối hợp với Bộ Tư lệnh Quân khu 9 và Tạp chí Cộng sản tổ chức tổ chức hôm 20/12.

Tại hội thảo các nhà khoa học, nhà quản lý quân sự cùng những nhân chứng lịch sử từng sống, chiến đấu trên tuyến Lộ Vòng Cung đã ôn lại những kỷ niệm chiến trường ác liệt, những đồng đội đã anh dũng hy sinh, những gia đình nuôi giấu cán bộ; đồng thời nhắn nhủ thế hệ trẻ cần nỗ lực hơn nữa trong lao động và học tập, để xứng đáng với sự hy sinh to lớn của cha anh. Đồng thời tại hội thảo cũng làm sáng tỏ hơn vị trí, vai trò lộ Vòng Cung Cần Thơ - chiến trường trọng điểm của miền Tây Nam Bộ trong cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân Mậu Thân 1968; làm rõ về biểu tượng chủ nghĩa anh hùng cách mạng, vừa là chiến trường, vừa là hậu phương lớn.

Đặc biệt, hội thảo đã chỉ ra những bài học kinh nghiệm mà từ cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân Mậu Thân năm 1968 để lại, đó là toàn quân, toàn dân tin tưởng tuyệt đối vào sự lãnh đạo của Đảng; bài học phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân, dựa vào dân, lấy dân làm gốc để tiến hành cách mạng; phải xây dựng “thế trận lòng dân” đẩy mạnh các biện pháp tuyên truyền, giáo dục, vận động, tổ chức lực lượng quần chúng, dưới sự lãnh đạo trực tiếp, tập trung thống nhất của cấp ủy Đảng, điều hành của chính quyền nhằm tạo sức mạnh tổng hợp của khối đại đoàn kết toàn dân tộc; phải chọn đúng thời cơ chín mùi để tổng tiến công giành thắng lợi.

Lộ Vòng Cung từ “vành đai lửa” năm xưa đã trở thành “vành đai xanh hôm nay và tiếp tục trên đà phát triển. Ngày 7 tháng 2 năm 2013, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ban hành ra Quyết định số 677/QĐ-BVHTTDL xếp hạng Di tích “Địa điểm chuyển quân, trạm quân y tiền phương và nơi cất giấu vũ khí thuộc lộ Vòng Cung Cần Thơ trong kháng chiến chống Mỹ” là Di tích lịch sử cấp quốc gia.

Võ Tấn Vĩnh